ԴԱՐՁ
Posted on December. 16. 2022
Գրեց՝ Ռուբէն Յովակիմեան
(Սեն Ռաֆայել)
«Վերականգնուած յարաբերութիւնները
պահանջում են աւելի շատ խնամք, քան չխզուածները»:
Լառոշֆուկո
Մարդկային եւ իմաստուն քայլ է, երբ ոմանք, ինչ որ ընթացքից հրաժարուելով կամ զղջալով՝ ետ քայլ են անում: Կենդանիները չունեն այդ գիտակցութիւնը՝ փոխել իրենց վարքը մի ուղղութիւնից միւսը, որ իր էութեամբ դարձ դէպի իրական եւ առարկայական ոլորտ է գնահատւում, բայց բացառուած չէ նաեւ, որ խոհեմութեան բացակայութեան դէպքում այն ունենայ հակառակ ազդակ:
Կարեւոր քայլ էր խորհրդարանական ընդդիմութեան վերադարձը՝ փողոցից դէպի նիստերի սրահ, որի հետ մի քանի երեսփոխան, երկրի հասարակութեանը համոզելու ձախողումը գիտակցելով, իրենց լիազօրութիւններից հրաժարուեցին, բայց դարձը չի լինում դատարկ ձեռքերով, այլ գալիս են իրենց օրակարգով, որ կենտրոնացած է Արցախի եւ նրա «փրկութեանը»՝ բայց առանց ասելու թէ ինչպէ՛ս, ի՛նչ միջոցներով եւ բնաւ հետաքրքրուած չեն երկրի ուսերին բարձուած հանապազօրեայ մարտահրաւէրներով, որոնք անմիջական հրատապ լուծման կարիք ունեն, որոնցից մէկը հայ-ռուսական յարաբերութիւնների թուլացման կարեւորութիւնն է, որ սկսել է կաղալ:
Մէկ բան ստոյգ է, որ ընդդիմադիր մթնոլորտում նորերը պիտի յայտնուեն, բայց պարզ չէ, թէ նախկին աղմկարար լպիրշ լաչառներին ո՞վ պիտի փոխարինի: Թերեւս երազանք է՝ անուրջ, որ խոհեմ, բարեկարգ պատշաճ վերաբերմունքը երեսփոխանների միջեւ դառնայ պարտականութիւն, գործելակերպ,՝ խարդաւանք ու հայհոյանքին վերջ դնելով:
Ստոյգ է, որ խորհրդարան էին մտել ոչ թէ պատահական, այլ ընտրուած անհատներ՝ աւելի ճիշտ «Կամ տիրենք, կամ ջարդենք» կարգախօսի ջոկատայիններ, ում սկզբունքային նպատակն էր՝ նիստերի ընթացքի խաթարումը՝ ցանկացած գնով եւ միջոցով, որ որոշ չափով տեղի էր ունենում, մինչեւ իսկ ծեծկռտուքով: Մեղա՜յ, եթէ սխալ եմ հասկացել:
Այն կարծիքի չեմ, թէ ընդդիմադիրների շարքերը միայն աղմկարար կիսագրագէտներից են կազմուած, որոնցից ոմանք փայլում են իրենց պարզամտութեամբ եւ յաճախ տխմարութեամբ: Վստահաբար խելամիտ եւ կիրթ ան-ձանց պակաս չկայ նրանց մէջ, որ մնացել են լուսանցքում եւ երկիրը որքան շահաւոր պիտի լինէր, եթէ այդ կարգի մարդկանցով փոխարինուէին հրաժարականի հայց ներկայացրած աղմկարարները: Գուցէ որոշ հարցերի լուծումը աւելի դիւրին լինէր, լուրջ քննարկումներով հասկացուել՝ անդադար հակադրուելու փոխարէն:
Եթէ հայեացք նետենք մօտակայ անցեալին, որոշ երեւոյթներ ակնյայտ են են դառնում. 94-ի Բիշքեքի պայմանագիրը ստորագրելուց յետոյ մենք հանգիստ էինք, թէ Արցախի հարցը լուծուեց, քանզի յաղթական էինք, եւ ուշադրութիւն անգամ չարժանացաւ այն փաստը, որ ազերի-ները պայմանագիրը չստորագրեցին՝ համարելով, որ այն միայն զինադադար է, շարունակելով զինուել եւ 25 տարի անց՝ այսօր նրանք են յոխորտում, թէ Արցախի հարցը իրենք արդէն լուծել են եւ խնդիր չկայ: Արցախը փրկելու ցաւով անքուն գիշերներ անցընողները, ձեռքի տակ եղած հնարաւոր լուծումները ձգձգելով, անտեսել են որեւէ իրական վիճակը օրինականացնելու քայլ, մինչ այն դարձել է նպատակ:
Թերեւս հնարաւոր է, դարձի պայմաններում վերանայել կլանային դաշինքների կազմը, խոհեմօրէն վերջ տալ քօքից կրծելու սկզբունքին եւ պարտականութիւնների յստակ շրջանակի մէջ տեղաւորուել՝ չմոռանալով, որ այլախոհը գործակից է երկրի շահերի առումով, ոչ թէ թշնամի: Աւելորդ չէ յիշեցնել, որ բաւական աղմուկի առիթ եղաւ ամանորի առիթով՝ կենտրոնական հրապարակի վրայ տօնածառի տեղադրումը, մինչդեռ աւելի կարեւոր խնդիրների մասին կարողանում են լռելեայն շրջանցել, կարեւոր նաեւ նշել, որ, Հա-մահայկական հիմնադրամի ամենամեայ, ի սփիւռս աշխարհի դրամահաւաքի, «թելեթոն»-ի առիթով, զոյգ կաթողիկոսները թերացել, մերժել են իրենց ողջոյնի եւ քաջալերումի աղօթարար պատգամը հռչակել: Այդ եւս ողջամտութեան հերթական ապացոյց է:
Այս տիրող թոհբոհի պայմաններում մթնոլորտը պարզ եւ կատարեալ չէ
նաեւ իշխանական շրջանակում: Որոշ քայլեր են արւում, որ լուրջ պետակա-նութեան յարիր չեն եւ կարելի պիտի լինէր շրջանցել, միայն թէ, միշտ չէ, որ ողջամտութիւնը ներկայ է եւ անփութութիւնը իր գործն է անում: Վերջերս յաճախ են խօսում «ատեստաւորել» մանկավարժներին՝ տնտեսականը բարելաւելու համար, որ ըստ էութեան ճիշտ է եւ անհրաժեշտ, միայն թէ այդ անուանումը խորթ է, մինչդեռ, եթէ վարչապետի շուրջը գտնուէր զգայուն մէկը, որ քիչ թէ շատ տիրապետէր հայերէնին, պիտի թելադրէր՝ այն կոչել վկայագրում, հաւաստիացում կամ այլ հարազատ մայրենի յարմար բառով: Եթէ կոշտ ու անյարգի չթուայ, կ՝ասէի, որ երեսփոխանների եւ կառավարութեան անդամ-ների մի զգալի մասը, ինչո՞ւ չէ, նաեւ վարչապետը ներառեալ «ատեստաւորման» կարիք ունեն, քանզի նրանց գործածած պարտադիր լեզուն՝ դեռ հեռու է հայերէն լինելուց: Ի մէջ այլոց ընթերցողը կարող է մտածել, թէ մի բառի ներկայութիւնը շեշտելը՝ լուն ուղտ դարձնել է, բայց քաղաքակրթութեան օրէնք է, որ իւրաքանչիւր երկրի ղեկավար պարտաւոր է դրօշի հետ մէկտեղ պետական լեզուն գործածել թարգմանիչների օգնութեամբ, ցաւօք այդ օրինաչափութիւնը մերոնք արհամարհում են եւ մի քանի անգամ նոյն վարչապետը ծաղրանքի ենթարկուեց Պուտինի եւ Մեդւեդեւի հետ հանդիպումների ընթացքին գործածած կաղ ու թերի ռուսերէնի համար, իսկ նրա անգլերէնով կամ ֆրանսերէնով ընթերցուած ելոյթները հեռու են պաշտօնական մակարդակից: Եթէ երեւոյթը աղէտալի չէ, ապա այն պատուաբեր եւս չէ, իսկ մեր նպատակը՝ մէկի կամ միւսի թերութիւնը երեւան հանելը չէ, այլ մեր երկրի պատուարժան դիրքը պահպանուած տեսնելը: Նման փոքր խնդիրները հնարաւոր է դիւրութեամբ լուծել: Բայց ե՞րբ:
6-12-22
Ռուբէն Յովակիմեան- Սեն Ռաֆայել